εικόνα: "ο καρλ, ο μαρλ και τα γενάκια""Λέγοντας "πολιτικό κόμμα" ο Μαρξ δεν εννοεί σε καμία περίπτωση το κόμμα με τη σημερινή έννοια: ένωση ατόμων με καταστατικές αρχές, πειθαρχία, κοινή ηγεσία και πρόγραμμα συντήρησης ή αλλαγής των δημοσίων πραγμάτων. Ο Μαρξ χρησιμοποιεί αυτή την καινοφανή για την εποχή εκείνη λέξη, το "νεολογισμό" ας πούμε αυτόν, με την έννοια υτού που θα λέγαμε περίπου σήμερα "τάση", ή "μερίδα" ή "κύκλο" ανθρώπων με κοινές γενικά αντιλήψεις, γι' αυτό και την μεταχειρίζεται για να προσδιορίσει τις διαφορετικές απόψεις που δίχαζαν τη διανόηση της Γερμανίας τότε, κύρια το περίφημο Doctorclub του Βερολίνου. Τους κύκλους που προσδιορίζει σαν "πρακτικό πολιτικό κόμμα" και "θεωρητικό ποιλιτικό κόμμα" μερικά χρόνια νωρίτερα τους προσδιόριζε ως "φιλελευθερο κόμμα" και ως "κόμμα της θετικής φιλοσοφίας" με κύριο χαρακτηριστικό τη "Στιγμή της πραγματικότητας"ω(βλ. Pages de Karl Marx I, Payot σελ 60-61). Στα μετέπειτα γραπτά του εξακολουθεί να χρησιμοποιεί τη λέξη με τη γενική έννοια της ¨παράταξης", του "κινήματος" μη διαχωρίζοντας ποτέ την έννοια του "κόμματος " από το κοινωνικό κίνημα των εργαζομένων: "Οι κομμουνιστές δεν αποτελούν ένα ξεχωριστό κόμμα απέναντι στα άλλα εργατικά κόμματα. Δεν έχουν διαφορετικά συμφέροντα απ' αυτά του προλεταριάτου στο σύνολό του... είναι το πιο αποφασιστικό τμήμα των εργατικών κομμάτων όλων των χωρών, το τμήμα που προχωρεί πάντα μπρος" (ΚΜ, Pl., I, 174). Ο Μαρξ υπερασπίστηκε πάντοτε τον εαυτό του από κάθε προσπάθεια να θεωρηθεί ως ο αρχηγέτης μιας κάποιας στενής και αυστηρά καθορισμένης πολιτικής οργάνωσης ή ομάδας: "Από τότε που, ύστερα από δική μου αίτηση η Λίγκα διαλύθηκε το νοέμβρη του 1852, δεν ανήκα (ούτε ανήκω) σε καμία μυστική ή νόμιμη οργάνωση. άρα το κόμμα, με την εφήμερη τούτη έννοια έπαψε να υπάρχει από οχτώ χρόνια για μένα[...] η Λίγκα, όπως και η Εταιρία των Εποχών, όπως και εκατό τέτοιες οργανώσεις δεν αποτελούν παρά επεισόδιο στην ιστορία του κόμματος που γεννιέται αυθόρμητα από το έδαφος της σύγχρονης κοινωνίας. Προσπάθησα να διαλύσω την παρεξήγηση σχετικά με το "κόμμα", λες και μ' αυτό τον όρο εννοούσα μια "οργάνωση" που έχει εξαφανιστεί από οχτώ χρόνια ή τη σύνταξη μιας εφημερίδας που έχει κλείσει πριν από δώδεκα χρόνια. Λέγοντας κόμμα, εννοώ το κόμμα με την καθαρά ιστορική του έννοια" (Επιστολή στον freiligrath, 29-2-1860)
-υποσημείωση του Μπάμπη Λυκούδη στην "Εισαγωγή" στην "Κριτική της Εγελιανής Φιλοσοφία του Κράτους και του Δικαίου" Εκδ.Παπαζήση
υ.γ. > και λίγη συμβουλιακή φιλολογία από ένα εξαιρετικό μπλογκ > Η Επανάσταση Δεν Είναι Κομματική Υπόθεση! – Όττο Ρύλε (1920)
