Παρασκευή 18 Δεκεμβρίου 2009

Ενάντια στην έλλειψη έμπνευσης

Καμιά φορά όταν δεν έχω ιδέες βρίσκω ένα κείμενο και κάθομαι και το μεταφράζω. Παρακάτω είναι ένα τέτοιο. Δεν νομίζω ότι υπήρχε στα ελληνικά αλλά μπορεί να κάνω και λάθος. Η μετάφραση ειδικά στα κομμάτια που είναι ποιητικά ήταν δύσκολη οπότε δείξτε επιείκεια, πόσο μάλλον για την "τεμαχισμένη" ποίηση που περιέχει το κείμενο. Όσο για την ιδέα που παρουσιάζει αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί άνετα: θέλετε να γράξετε και νομίζετε ότι "δεν το χετε", πάθατε writer's block, βαρεθήκατε να σκέφτεστε όλο την ίδια μαλακισμένη ιδέα, γύρω απ' τα ίδια θέματα, με τις ίδιες λέξεις; Ε... "τεμαχίστε" και λίγο και μπορεί κάτι να γίνει. Βέβαια η μέθοδος του "τεμαχίσματος" είναι ίσως πιο εύκολη στην αγγλική γλώσσα, όπου δεν υπάρχουν πτώσεις, η σύνταξη είναι απλούστερη, ή οι ίδιες φόρμες μπορεί να χρησιμεύουν σαν διαφορετικά μέρη του λόγου (π.χ. και σαν ρήμα και σαν ουσιαστικό) αλλά με λίγη φαντασία νομίζω μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στα ελληνικά...



Η Μέθοδος του «Τεμαχίσματος» του Μπράιον Γκίζιν

του Γουίλιαμ Μπάροουζ

Σε μια συνάθροιση σουρεαλιστών τη δεκαετία του 1920 ο Τριστάν Τζαρά, ο άνθρωπος από το πουθενά, πρότεινε να φτιαχτεί ένα ποίημα επί τόπου βγάζοντας λέξεις μέσα από ένα καπέλο. Η σύγκρουση που ακολούθησε έκανε συντρίμμια το θέατρο. Ο Αντρέ Μπρετόν απέβαλλε τον Τριστάν Τζαρά από το κίνημα και γείωσε τα «τεμαχίσματα» στο Φροϋδικό καναπέ.

Το καλοκαίρι του 1959 ο Μπράιον Γκίζιν[1], ζωγράφος και συγγραφέας, έκοψε άρθρα εφημερίδων σε τμήματα και αναδιέταξε αυτά τα τμήματα με τυχαίο τρόπο. Το «Minutes to Go» (Απομένουν μερικά Λεπτά) προέκυψε από αυτό το αρχικό πείραμα «τεμαχίσματος». Το Minutes to Go περιέχει μη επεξεργασμένα μη αλλαγμένα «τεμαχίσματα», που αναδύονται σαν μια πολύ συμπαγής και γεμάτη νόημα πρόζα. Η μέθοδος του τεμαχίσματος φέρνει στους συγγραφείς το κολάζ, το οποίο χρησιμοποιείται από τους ζωγράφους εδώ και πενήντα χρόνια. Και χρησιμοποιείται και από τη φωτογραφική μηχανή και από την κάμερα. Στην πραγματικότητα όλες οι λήψεις δρόμου από φωτογραφικές μηχανές ή κάμερες είναι, λόγω των απρόβλεπτων παραγόντων των περαστικών και της πλάι-πλάι παράθεσης, «τεμαχίσματα». Και οι φωτογράφοι θα σας πουν ότι συχνά οι καλύτερες φωτογραφίες τους είναι ατυχήματα … και οι συγγραφείς το ίδιο θα σας πούνε. Η καλύτερη γραφή φαίνεται να συμβαίνει σχεδόν τυχαία αλλά οι συγγραφείς μέχρι που έγινε ρητή η μέθοδος του «τεμαχίσματος»· όλη η γραφή είναι ουσιαστικά «τεμαχίσματα». Θα επιστρέψω σ’ αυτό το σημείο· δεν είχα κανένα τρόπο να παράγω το «ατύχημα» του αυθόρμητου. Δεν μπορείς να επιβληθείς με τη θέληση στον αυθορμητισμό. Αλλά μπορείς να εισάγεις τον απρόβλεπτο, αυθόρμητο παράγοντα με ένα ψαλίδι.


Αυτή η μέθοδος είναι απλή. Να ένας τρόπος να γίνει. Πάρτε μια σελίδα. Αγαπήστε την. Τώρα κόψτε κάθετα στη μέση και πάλι οριζόντια στη μέση. Έχετε τέσσερα τμήματα: 1, 2, 3, 4…ένα, δύο, τρία, τέσσερα. Τώρα ανακατατάξτε τα τμήματα βάζοντας το τμήμα τέσσερα με το τμήμα ένα και το τμήμα δύο με το τμήμα τρία. Και έχετε μια νέα σελίδα. Μερικές φορές λέει πάνω κάτω το ίδιο πράγμα. Άλλες φορές κάτι πολύ διαφορετικό. Το «τεμάχισμα» πολιτικών λόγων είναι μια ενδιαφέρουσα άσκηση. Εν πάση περιπτώσει θα βρείτε ότι λέει κάτι και κάτι πολύ συγκεκριμένο. Πάρτε οποιοδήποτε ποιητή ή συγγραφέα σας κάνει κέφι. Για παράδειγμα ποιήματα που έχετε διαβάσει πολλές φορές. Οι λέξεις έχουν χάσει το νόημά τους και τη ζωή με τα τόσα χρόνια επανάληψης. Τώρα πάρτε το ποίημα και δακτυλογραφήστε συγκεκριμένα αποσπάσματα. Γεμίστε μια σελίδα με αποσπάσματα. Τώρα κόψτε τη σελίδα. Έχετε ένα νέο ποίημα. Όσα ποιήματα θέλετε. Ο Τριστάν Τζαρά είπε: «Η ποίηση είναι για τον καθένα» και ο Αντρέ Μπρετόν τον είπε μπάτσο και τον απέβαλλε από το κίνημα, Πείτε το πάλι: «Η ποίηση είναι για τον καθένα». Η ποίηση είναι ένας τόπος και είναι ελεύθερος για όλους τεμαχίστε τον Ρεμπώ και είστε στην Ρεμπώ είναι ένα ποίημα Ρεμπώ τεμαχισμένο.


Επίσκεψη αναμνήσεων. Μόνο ο χορός σου και το σπίτι σου φωνή. Στον ουρανό των προαστίων απίθανες λιποταξίες … όλες αρμονικό πευκόξυλο για σύγκρουση.


Οι σπουδαίοι ουρανοί είναι ανοιχτοί. Παρρησία ατμών και αντίσκηνο φτύνοντας ματωμένο γέλιο και μεθυσμένη τιμωρία.


Περίπατος αρώματος κρασιού ανοίγει αργό μπουκάλι.


Οι σπουδαίοι ουρανοί είναι ανοιχτοί. Υπέρτατη σάλπιγγα καίει σάρκα παιδιά στην ομίχλη.


Τα «τεμαχίσματα» είναι για τον καθένα. Οποιοσδήποτε μπορεί να φτιάξει «τεμαχίσματα». Είναι πειραματικό με την έννοια του ότι είναι κάτι για να γίνει. Εδώ και τώρα συγγραφή. Όχι κάτι για να συζητηθεί και να διαφωνήσουμε. Οι Έλληνες φιλόσοφοι υπέθεσαν λογικά ότι ένα αντικείμενο διπλά βαρύ από ένα άλλο θα έπεφτε δυο φορές πιο γρήγορα. Δεν τους πέρασε από το μυαλό να τα σπρώξουν και τα δύο από τραπέζι και να δουν πως πέφτουν. Τεμαχίστε τις λέξεις και δείτε πως πέφτουν.


Ο Σαίξπηρ, ο Ρεμπώ ζουν μες στις λέξεις τους. Τεμαχίστε τις σειρές και θα ακούσετε τις φωνές τους. Συχνά τα «τεμαχίσματα» έρχονται σαν κωδικοποιημένα μηνύματα με ειδικό νόημα για τον τεμαχιστή. Χτυπηματάκια στο τραπέζι[2]; Ίσως. Πάντως σίγουρα μια βελτίωση της αξιοθρήνητης πρακτικής της επικοινωνίας με ποιητές μέσω μέντιουμ. Ο Ρεμπώ αποκηρύσσει τον εαυτό του για να ακολουθηθεί από κάμποση βασανιστικά κακή ποίηση. Τεμαχίστε το Ρεμπώ και να ‘στε σίγουροι για την καλή ποίηση τουλάχιστον αν όχι την προσωπική εκδήλωση.


Κάθε γραφή είναι ουσιαστικά «τεμαχίσματα». Ένα κολάζ λέξεων που διαβάστηκαν ακούστηκαν και ξανακούστηκαν. Τι άλλο; Η χρήση ψαλιδιού κάνει τη διαδικασία σαφή και υποκείμενη σε επεκτάσεις και παραλλαγές. Η καθαρή κλασσική πρόζα μπορεί να συντεθεί εξολοκλήρου από αναδιατεταγμένα «τεμαχίσματα». Τεμαχίζοντας και αναδιατάσσοντας μια σελίδα με γραμμένες λέξεις εισάγετε μια νέα διάσταση στη γραφή που κάνει το συγγραφέα ικανό να μετατρέπει τις εικόνες σε κινηματογραφικού τύπου παραλλαγές. Οι εικόνες αλλάζουν αίσθηση με το ψαλίδι, μυρίστε τις εικόνες σε ήχους εικόνες, η εικόνα σε ήχο, ο ήχος σε κιναισθησία. Εκεί το πήγαινε ο Ρεμπώ με το χρώμα των φωνηέντων του. Και με τη «συστηματική διατάραξη των αισθήσεων». Ο τόπος της παραίσθησης από μεσκαλίνη: το να βλέπεις χρώματα να γεύεσαι ήχους να μυρίζεις φόρμες.


Τα «τεμαχίσματα» μπορούν να εφαρμοστούν και σε άλλα πεδία εκτός από τη γραφή. Ο Dr Νιούμαν [Neumann] στη Θεωρία των Παιγνίων και της Οικονομικής Συμπεριφοράς εισάγει τα τη μέθοδο του «τεμαχίσματος» σαν μέθοδο τυχαία δράσης στα παίγνια και την στρατιωτική στρατηγική: υποθέστε ότι το χειρότερο έχει συμβεί και πράξτε ανάλογα. Αν η στρατηγική σας μέχρι ενός σημείου είναι καθορισμένη … με τον τυχαίο παράγοντα ο αντίπαλος σας δε θα έχει κάποιο πλεονέκτημα από το να ξέρει τη στρατηγική σας εφόσον δεν μπορεί να προβλέψει την κίνησή σας. Η μέθοδος του «τεμαχίσματος» θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να δώσει ένα πλεονέκτημα στα επιστημονικά δεδομένα. Πόσες ανακαλύψεις δεν έχουν γίνει κατά λάθος; Δε μπορούμε να παράγουμε τα ατυχήματα αυτά με τάξη. Τα «τεμαχίσματα» προσθέτουν μια νέα διάσταση και στα φιλμ. Τεμαχίστε μια σκηνή τζόγου με χιλιάδες άλλες σκηνές τζόγου, σ’ όλους τους χρόνους και τους τόπους. Ξανατεμαχίστε. Τεμαχίστε δρόμους του κόσμου. Κόψτε και αναδιατάξτε τις λέξεις και τις εικόνες σε φιλμ. Δεν υπάρχει λόγος να δέχεστε προϊόντα δεύτερης ποιότητας όταν μπορείτε να έχετε το καλύτερο. Και το καλύτερο είναι εκεί για όλους. «Η ποίηση είναι για όλους»…


Τώρα εδώ είναι οι δυο προηγούμενες παράγραφοι «τεμαχισμένες» σε τέσσερα τμήματα και αναδιατεταγμένες.


ΚΑΘΕ ΓΡΑΦΗ ΕΙΝΑΙ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΤΕΜΑΧΙΣΜΑΤΑ ΠΑΙΓΝΙΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΩΝ ΞΑΝΑΑΚΟΥΣΜΕΝΩΝ; ΤΙ ΑΛΛΟ; ΥΠΟΘΕΣΤΕ ΟΤΙ ΕΧΕΙ ΣΥΜΒΕΙ ΤΟ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟ ΣΑΦΕΣ ΚΑΙ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΟΥ ΩΣ ΕΝΑ ΣΗΜΕΙΟ ΕΙΝΑΙ ΚΛΑΣΣΙΚΗ ΠΡΟΖΑ. Ο ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΤΟΥ ΤΕΜΑΧΙΣΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΑΔΙΑΤΑΞΗΣ ΠΟΥ Ο ΑΝΤΙΠΑΛΟΣ ΣΑΣ ΘΑ ΚΕΡΔΙΣΕΙ ΕΙΣΑΓΕΙ ΜΙΑ ΝΕΑ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΑΣ. ΠΟΣΕΣ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ ΑΚΟΥΓΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΚΙΝΑΙΣΘΗΣΙΑ; ΤΩΡΑ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΠΑΡΑΓΟΥΜΕ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ ΣΤΟ ΧΡΩΜΑ ΤΩΝ ΦΩΝΗΕΝΤΩΝ ΤΟΥ. ΚΑΙ ΝΕΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΣΤΑ ΦΙΛΜ ΤΕΜΑΧΙΖΟΥΝ ΤΙΣ ΑΙΣΘΗΣΕΙΣ. Ο ΤΟΠΟΣ ΤΗΣ ΑΜΜΟΥ. ΣΚΗΝΕΣ ΤΖΟΓΟΥ ΟΛΟΙ ΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΤΑ ΧΡΩΜΑΤΑ ΟΙ ΓΕΥΣΕΙΣ ΟΙ ΗΧΟΙ ΓΕΥΣΕΙΣ ΤΩΝ ΔΡΟΜΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ. ΟΤΑΝ ΟΛΟΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΧΕΤΕ ΤΟ ΚΑΛΥΤΕΡΟ: «Η ΠΟΙΗΣΗ ΕΙΝΑΙ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ» Ο ΔΡ ΝΙΟΥΜΑΝ ΣΕ ΕΝΑ ΚΟΛΑΖ ΛΕΞΕΩΝ ΔΙΑΒΑΣΕ ΑΚΟΥΣΕ ΕΙΣΗΓΑΓΕ ΤΑ ΤΕΜΑΧΙΣΜΑΤΑ ΤΟ ΨΑΛΙΔΙ ΚΑΘΙΣΤΑ ΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ, ΚΑΘΑΡΗ ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ ΚΑΙ ΠΡΑΞΤΕ ΚΑΤΑΛΛΗΛΩΣ. ΑΝ ΘΕΤΑΤΕ ΕΝΤΕΛΩΣ ΑΠΟ ΑΝΑΔΙΑΤΕΤΑΓΜΕΝΑ ΤΕΜΑΧΙΖΑΤΕ ΑΠΟΦΑΣΙΣΜΕΝΟΙ ΑΠΟ ΜΙΑ ΤΥΧΑΙΑ ΣΕΛΙΔΑ ΓΡΑΜΜΕΝΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ΚΑΝΕΝΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΝΩΣΗ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΔΕ ΠΡΟΒΛΕΠΕΙ ΤΗΝ ΚΙΝΗΣΗ. Η ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ ΤΟΥ ΤΕΜΑΧΙΣΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ ΑΛΛΑΖΕΙ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΣΗ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΗΧΟΥ ΕΙΚΟΝΑ ΣΕ ΗΧΟ. ΣΥΝΕΒΗ ΚΑΤΑ ΛΑΘΟΣ ΕΚΕΙ ΠΟΥ Ο ΡΕΜΠΩ ΠΗΓΑΙΝΕ ΜΕ ΤΑΞΗ ΤΑ ΤΕΜΑΧΙΣΜΑΤΑ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΑΝ «ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΞΗ» ΤΗΣ ΣΚΗΝΗΣ ΤΟΥ ΤΖΟΓΟΥ ΜΑΖΙ ΜΕ ΜΙΑ ΠΑΡΑΙΣΘΗΣΗ ΤΣΑΓΙΟΥ: ΒΛΕΠΟΝΤΑΣ ΜΕΡΗ. ΞΑΝΑΚΟΨΤΕ. ΤΕΜΑΧΙΣΤΕ ΦΟΡΜΕΣ. ΑΝΑΔΙΑΤΑΞΤΕ ΤΙΣ ΛΕΞΕΙΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΣΕ ΑΛΛΑ ΠΕΔΙΑ ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΤΗ ΓΡΑΦΗ.



[1] Ζωγράφος, ποιητής, συγγραφέας και καλλιτέχνης, φίλος του Μπάροουζ από το ταξίδι του στην Ταγγέρη, όπου και είχε ανοίξει το εστιατόριο Χίλιες και μια Νύχτες στο οποίο σύχναζε ο Μπάροουζ.

[2] Table tapping: Υποτιθέμενος τρόπος επικοινωνίας με φαντάσματα και πνεύματα νεκρών.



κι ένα τραγούδι που θυμήθηκα μ' αυτά και μ' αυτά (Marimar το θυμάσαι; για πες...):







Δεν υπάρχουν σχόλια: