Δευτέρα 16 Μαρτίου 2015

nosfi - licantropo glue video

From the cd:"the fine art of despair" [2013]

special thanx to everybody that made this video come true

[Μπάμπης, Αλέξανδρος, Νίκος, Παπ, Ντέλτζεφ, Τσίου, Βίκτωρας, Σοφία, Λαμπρινή, Αλεκάν, Μιχάλης, Θοδωρής, Νίκα, Δέσποινα, Μπέκαμ, Παμάκ, Μίμης, Κωστής]

Κυριακή 8 Μαρτίου 2015

Footnote Records - για το RapGenius, το Web 2.0 & το ρατσισμό

Το κείμενο Footnote Records του Eric Harvey που δημοσιεύτηκε στο The New Inquiry, ασχολείται με το φαινόμενο του RapGenius.com. Η συγκεκριμένη ιστοσελίδα με στίχους και διευκρινιστικές σημειώσεις πάνω σε αυτούς, έχει γίνει αγαπημένο εργαλείο των απανταχού χιπχοπάδων. Το κείμενο ρίχνει μια αρκετά διαυγή ματιά πάνω στο πλαίσιο στο οποίο δημιουργήθηκε και μεγεθύνεται η ιστοσελίδα και στην τάση της πλατφόρμας Web 2.0 να υπάγει (τυπικά & πραγματικά) ολοένα και μεγαλύτερο μέρος της διανοητικής εργασίας της κοινότητας. Αντί για οποιοδήποτε άλλο σχόλιο, για να δείξουμε ακριβώς τις δυναμικές της ενσωμάτωσης, μια αναζήτηση του τίτλου του κειμένου, οδηγεί στο ίδιο το αντικείμενο της κριτικής του, το RapGenius όπου έχει (και εκεί) αναρτηθεί (χωρίς σχόλια όμως). Αυτά.

Η μετάφρασή έγινε από την προσωρινή επιτροπή κριτικής γαστρονομίας Θεσσαλονίκης του γκουρμέ-προλέ φράξια «θανατερό πορτοκάλι, στην καρδιά ξυράφι» για την καλύτερη εξυπηρέτηση των γνωστών κακοήθων σκοπών της.

■□■

Footnote Records

Το Rap Genius είναι το τελευταίο παράδειγμα μιας μακράς παράδοσης όπου η μαύρη μουσική ερμηνεύεται στους λευκούς. Αλλά τώρα έχουμε και μια νεοφιλελεύθερη στροφή.

O Alan Lomax δεν ήταν ικανοποιημένος που ο Lead Belly απλά έπαιζε ένα τραγούδι. Ήθελε να ξέρει τι σήμαινε το τραγούδι, και υποψιαζόταν ότι το ίδιο ένιωθε και το κοινό του Lead Belly. «Τι είναι αυτό το ‘πράσινο καλαμπόκι’ τέλος πάντων; Πες μας ενώ τραγουδάς το τραγούδι,» είπε ο λαογράφος στον αφρο-αμερικανό μουσικό[1] κατά τη διάρκεια μιας ηχογράφησης για τη βιβλιοθήκη του Κογκρέσου το 1940. Όταν ο Lead Belly συνέχισε να παίζει το “green corn” χωρίς να εξηγήσει κάτι, o Lomax ξαναρώτησε μετά από μερικά δευτερόλεπτα. «Το πράσινο καλαμπόκι είναι το κίτρινο καλαμπόκι, όταν είναι πράσινο,» απάντησε ο Lead Belly. Συμφώνα με τον ιστορικό της μουσικής Greg Milner,[2] ενώ ο Lomax ήταν αρκετά σίγουρος ότι το τραγούδι αναφερόταν στο ουίσκι από πράσινο καλαμπόκι, ο Lead Belly ήταν κάθετος και ανυποχώρητος στο ότι ήταν «απλά λέξεις σε ένα τραγούδι» κι ότι «ο περισσότερος κόσμος που το τραγουδά ούτε που σκέφτεται τα λόγια».

Ο John, ο πατέρας του Alan, είχε ανακαλύψει τον Ledbetter πολλά χρόνια νωρίτερα, όταν τριγυρνούσε στις φυλακές του αμερικάνικου νότου ψάχνοντας για «αυθεντικά» negro folk τραγούδια, που δεν είχαν επηρεαστεί από τις ανερχόμενες δυναμικές της jazz και των μαύρων εκκλησιών. Τα τραγούδια του Lead Belly ήταν πολύπλοκα από άποψη σύνθεσης και πολύ δυναμικά στην εκφορά και παρουσίασή τους, άλλα όλα αυτά τα ζητήματα επισκιάζονταν από το γεγονός ότι τα κομμάτια ήταν μερικές φορές γεμάτα από ιστορίες άνομης συμπεριφοράς και από το ότι τα τραγουδούσε σε μια τοπική διάλεκτο που συχνά αδυνατούσαν να κατανοήσουν οι Lomax. Η σχέση τους θα λέγαμε ότι ήταν τουλάχιστον αμφιλεγόμενη. Τον ανάγκαζαν να παίζει με τη στολή της φυλακής αντί με τα καλά κουστούμια που αυτός προτιμούσε και ο John απέκτησε την ενοχλητική συνήθεια να μένει πάνω στη σκηνή για να «μεταφράζει» τα τραγούδια ενώ ο Lead Belly έπαιζε. Τέτοιες πρακτικές μοιάζουν φρικτές με βάση τις σημερινές ευαισθησίες. Αλλά εκείνη την εποχή, τα αφρο-αμερικάνικα blues και η folk θεωρούνταν ότι προέρχονταν από έναν διαφορετικό κόσμο και δεν μπορούσαν να σταθούν μόνα τους χωρίς μετάφραση σε ένα ιδίωμα που να μπορούν να αναγνωρίσουν τα ακροατήρια των λευκών αστών.

Η σχέση των Lomax με τον Lead Belly ήταν πρωταρχικά μια σχέση μετάφρασης της αφροαμερικάνικης μουσικής για το mainstream κοινό, και περισσότερο από μισό αιώνα μετά, αυτή η πρακτική παραμένει. Σήμερα, η rap κουλτούρα είναι pop κουλτούρα, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει μια ισχυρή επιθυμία να «αποκωδικοποιηθούν» οι έννοιες της rap μουσικής. Και η μετάφραση γίνεται με ολοένα αυξανόμενους ρυθμούς στην ιστοσελίδα Rap Genius. Το Rap Genius ιδρύθηκε το 2009 και είναι μια crowdsourced[3] ιστοσελίδα σχολιασμού με υπομνήματα για στίχους rap τραγουδιών. Ανοίγεις έναν λογαριασμό και συσσωρεύεις πόντους “Rap IQ” παρέχοντας εξηγήσεις για στίχους, κουπλέ ή ακόμα και μεμονωμένες λέξεις κάποιων rapper. Οι επισκέπτες της ιστοσελίδας επιλέγοντας έναν στίχο εμφανίζουν τον συνδεδεμένο με αυτόν σχολιασμό, σαν ένας εικονικός Alan Lomax να τους δείχνει το δρόμο μέσα στην πυκνή ζούγκλα των νοημάτων της rap. Όπως ήταν αναμενόμενο το Rap Genius είναι ιδιαίτερα αγαπητό σε πολλούς φανατικούς ακροατές rap, σε κολλημένους με τις νέες τεχνολογίες και στους ίδιους τους rappers – ο RZA, o Nas, και άλλοι έχουν συμμετάσχει. Αυτό αντανακλά τη χρησιμότητα της ιστοσελίδας ως πηγή αναφοράς για νέα μουσική τη-στιγμή-που-απαιτείται[4], αλλά και ως τόσο καινοτόμα ιδέα που η εταιρεία επιχειρηματικού κεφαλαίου Andreessen Horowitz επένδυσε πέρυσι σε αυτό 15$ εκατομμύρια δολάρια παγιώνοντας τη θέση του Rap Genius ως ένα από τα μεγαλύτερα online μουσικά εγχειρήματα του 2012.

Όμως το Rap Genius παρουσιάζει παλιά και νέα προβλήματα: Το δίκτυο μεταφραστών στίχων της ιστοσελίδας κάθεται απλά δίπλα στη σκηνή σηκώνοντας επεξηγηματικές κάρτες για το κοινό, σαν τους Lomax; Μήπως όπως γράφει ο Willy Staley στους New York Times, το Rap Genius απειλεί να εξαλείψει τα παιχνιδιάρικα παπουνάνε[5] για χάρη μιας μίζερης προσέγγισης των στίχων ως «προβλήματα που πρέπει να επιλυθούν»; Τι σημαίνει το γεγονός ότι τα τρία κορυφαία αποτελέσματα αναζήτησης στο Google για έναν στίχο των Das Racist που καταγγέλλει το Rap Genius ως «σοφιστεία του λευκού διαβόλου»[6] καταλαμβάνονται από το ίδιο το Rap Genius[7]; Καλό ή κακό, ηλίθιο ή έξυπνο, το περιεχόμενο των ερμηνειών των στίχων στο Rap Genius έχει πολύ λιγότερη σημασία από ότι έχει το πώς κυκλοφορεί. Αποκωδικοποίηση του Rap Genius σημαίνει να τοποθετήσουμε σε ένα νέο εννοιολογικό πλαίσιο τους στίχους της rap όχι μόνο ως σημαίνοντα με καλλιτεχνική έννοια, αλλά και ως γρανάζια μιας νέας online οικονομίας.

Η πράξη της μετάφρασης της μαύρης μουσικής είναι ιδιαίτερα φορτισμένη, αλλά αυτό δεν είναι αναγκαστικά κάτι κακό. Όσο περισσότερο άνοιγε η hip hop κουλτούρα προς το mainstream, τόσο κάποιοι rappers ενσωμάτωναν μια μετάφραση στους στίχους και τις παραστάσεις τους ως έναν τρόπο να βοηθήσουν το κοινό να πιάσει το νόημα αυτής της παράξενης, συναρπαστικής καινούριας μουσικής. Τέτοιες τακτικές είναι εμφανείς και στο βίντεο από το live του LL Cool J το 1985 στο Maine που ήρθε πρόσφατα στο φως[8]. Με το που βγαίνει ο LL στη σκηνή το πρώτο που κάνει είναι να ενημερώσει το κοινό τι πρόκειται να συμβεί. «Αυτό που πρόκειται να παρακολουθήσετε τώρα είναι γνωστό ως rappin’ & scratchin’» εξηγεί ο LL προτού παρουσιάσει τον DJ του, τον Cut Creator. Μετά από μια σύντομη επίδειξη, ο LL ξανασχολιάζει. Κάθε φορά που ακούγατε να σκάει το “super sperm”[9] γυρνούσε πίσω τον άλλο δίσκο. Έχει 2 πικάπ όπως αυτά που έχετε στο σπίτι, και στη μέση αυτό που είναι γνωστό ως μίκτης για ντίσκο».

Η παρόρμηση για μετάφραση του rap ήρθε όταν μετακόμισε στη νότια California στη δεκαετία του 1990 και άρχισε να διεισδύει στις συζητήσεις που είχε ένα ευρύ κοινό. Το αφιέρωμα του Newsweek του 1990 με τίτλο «Αποκρυπτογραφώντας τη Rap μουσική» είναι χαρακτηριστικό της επιθυμίας των δημοσιογράφων να μεταφράσουν και να εντάξουν τη μουσική σε ένα πλαίσιο για το ευρύ κοινό. Το άρθρο είναι μονομιάς και εκτός επαφής με την πραγματικότητα με έναν κωμικό τρόπο[10] και αναπάντεχα ευμενές απέναντι στο hip-hop. «Η γλώσσα μπορεί να είναι σκληρή αλλά το rap αντανακλά την εξυπνάδα, την ενέργεια και την ελπίδα μιας γενιάς που κατάφερε να κάνει τέχνη με τα μέσα που της δόθηκαν», γράφει ο συντάκτης του άρθρου David Gates. «Επίσης ανατρέπει απλά και έξυπνα τη φενάκη ότι η μαύρη ‘κατώτερη κοινωνική τάξη’ είναι ανίκανη να αρθρώσει λόγο».

Η εξέγερση στο L.A. την άνοιξη του 1992 εδραίωσε ακόμα περισσότερο τους rap στίχους ως τεκμηρίωση γεγονότων ή/ και αυτοβιογραφικά στοιχεία. Οι rappers ήταν μερικοί από τους πιο ορατούς και με την περισσότερη ευφράδεια σχολιαστές των ταραχών, και το “Fuck the Police” των N.W.A. που είχε βγει προ τετραετίας ήταν από τους ανεπίσημους ύμνους της εξέγερσης. Λίγους μήνες αργότερα, το κομμάτι του Ice Cube “we had to tear this mothafucka up” και του Dr. Dre “The day the niggas took over” προσέφεραν σχολιασμό από την πλευρά του συμμετέχοντος – παρατηρητή. Η διάκριση ανάμεσα στις ζωές των rappers και το περιεχόμενο των στίχων τους έγινε θολή – η βία δεν ήταν απλά ένα σχήμα λόγου, μια μεταφορά για τις ικανότητες στο rap, αλλά μια αναπαράσταση της βιωμένης εμπειρίας. Όταν τέτοιοι στίχοι πυροδότησαν ένα εθνικό σκάνδαλο, οι rappers βρέθηκαν για άλλη μια φορά αντιμέτωποι με το μεταφραστικό έργο των κριτικών που τοποθετούσαν τους στίχους τους εντός των υφιστάμενων πλαισίων.

«Μας βλέπουμε ως δημοσιογράφους. Δεν είμαστε ούτε από την καλή, ούτε από την κακή πλευρά της βίας. Είμαστε στη μέση.» Αυτό υποστήριξε ο Ice Cube των N.W.A. σε μια συνέντευξή του εκείνη την εποχή. Προς υπεράσπιση του τραγουδιού “Cop Killer” του συγκροτήματός του, ο Ice-T ισχυρίστηκε: «Τραγουδάω σε πρώτο πρόσωπο ως ένας χαρακτήρας (ο ήρωας του τραγουδιού) που έχει μπουχτίσει με την αστυνομική βαρβαρότητα… Ποτέ δε σκότωσα μπάτσο. Πολλές φορές ήθελα να το κάνω. Αλλά ποτέ δεν το ‘κανα.»[11]

Το Rap Genius ωστόσο, αποκόπτει τους στίχους από το ευρύτερο συγκείμενο. Το Rap Genius βασίζεται στην αντίληψη που κρατάει από παλιά ότι οι στίχοι είναι ο πρωτεύων φορέας του μουσικού νοήματος. Ο Simon Firth εξηγεί ότι, «στις καθημερινές συνθήκες ένα τραγούδι – η βασική του μελωδική και ρυθμική δομή – γίνεται αντιληπτό από τους ανθρώπους μέσα από τα λόγια του»[12]. Αυτό, ισχυρίζεται ο ίδιος οδηγεί σε ένα παράδοξο της ερμηνείας: για τους rappers όπως και για τους pop μουσικούς, οι στίχοι δεν είναι λέξεις αλλά μια μορφή ρητορείας. Τα πλαίσιο της εκφοράς και της παράστασης είναι το ίδιο σημαντικά με το εννοιολογικό περιεχόμενο των λέξεων (πράγμα που εξηγεί σε μεγάλο βαθμό το γιατί οι καλλιτέχνες γυρίζουν τα μάτια τους δυσφορώντας όταν τους ρωτάνε τι «σημαίνουν» οι στίχοι). Οι στίχοι στη rap μουσική έχουν να κάνουν πολύ περισσότερο με το πώς εκφέρονται, το πώς “παραδίδονται” ή με το πώς βόλεψε η ρίμα, παρά με το τι σημαίνουν στο λεξικό. Από την άποψη αυτή, η rap μουσική ακολουθεί μια παράδοση που πάει πίσω δεκαετίες. Είχε καμιά σημασία τι σήμαινε “da doo ron ron”[13]; Ο Chuck Berry δεν «οδηγούσε στο λόφο» αλλά «βολτάριζε μηχανοκίνητα» στο “Maybellene”. Ποιο από τα δυο ακούγεται καλύτερα;

Είτε είναι άστοχοι είτε όχι, οι στίχοι παίζουν κεντρικό ρόλο στην κατανόηση της μουσικής από τους ακροατές, και αυτό τους είχε δώσει μια ισχυρή παρουσία στο διαδίκτυο πολύ πριν το Rap Genius. Απλά ψάξτε στο google τον τίτλο οποιουδήποτε τραγουδιού και θα βρείτε δεκάδες αεριτζίδικες ιστοσελίδες με στίχους γεμάτες διαφημίσεις – και κατά πάσα πιθανότητα φτιαγμένες από αυτόματα προγράμματα – με ονόματα όπως AZlyrics, lyrics007, Sing365, ακόμα και με τον τέλειο τίτλο Songmeanings.net. Αυτοι οι ιστότοποι δεν προσπαθούν να συνεισφέρουν σε κάποιο ευρύτερο σχέδιο, αλλά είναι χοντροκομμένες βιτρίνες που προσπαθούν να βγάλουν λεφτά από τις διαφημίσεις της Google. Απλά, αντλούν την ενέργειά τους από την επιθυμία όσων λατρεύουν τη μουσική να αποκτήσουν μια βαθύτερη κατανόηση των αγαπημένων τους τραγουδιών.

Το Rap Genius είναι στον πυρήνα του μια πολύ πιο οξύνους και εκλεπτυσμένη έκδοση του μοντέλου των μηχανών αναζήτησης στίχων. Σε μια σύντομη ανάρτηση στο Tumblr ο κριτικός της rap Andrew Nosnitsky το έθεσε συγκεκριμένα: Η μορφή του σχολιασμού – επεξηγήσεων τους δίνει μια καλή δικαιολογία για να δημιουργούν μια αυτόνομη ιστοσελίδα για κάθε μία γραμμή, πράγμα που μεγιστοποιεί την παρουσία τους στις μηχανές αναζήτησης. Με όποιον τρόπο κι αν κάνετε την αναζήτηση… κατά πάσα πιθανότητα θα «τραβήξετε» μία από τις 50 πάνω κάτω μεμονωμένες σελίδες που ανεβάζουν, καθεμία από τις οποίες τιτλοφορείται με το έναν ξεχωριστό στίχο, και η οποία σελίδα θα σας ανακατευθύνει στην κύρια σελίδα του κομματιού… Είναι ένα έξυπνο προπέτασμα καπνού για τον παλιό καλό βομβαρδισμό της Google με αποτελέσματα (google bombing).[14]

Αυτό το “google bombing” είναι το σημείο όπου το Rap Genius διαχωρίζεται από τους προκατόχους τους και τους συγχρόνους του στη μετάφραση στίχων. Όπως και με άλλες online πλατφόρμες που εμπίπτουν στο Web 2.0, το Rap Genius ενσαρκώνει ένα νεοφιλέλευθερο μοντέλο στο οποίο ευχάριστες (για τους χρήστες) δραστηριότητες μεταφράζονται σε «περιεχόμενο» το οποίο στη συνέχει πωλείται σε διαφημιστές που προσπαθούν προσελκύσουν μάτια στα προϊόντα τους.

Ο νεοφιλελευθερισμός συνήθως εξηγείται με όρους οικονομικών πολιτικών όπως η απελευθέρωση της αγοράς, ή ως μια ιδεολογία όπου η χρηματοοικονομική κερδοσκοπία επαναπροσδιορίζεται ως ένα λαϊκιστικός θρίαμβος της ατομικής ελευθερίας. Αλλά οικονομολόγοι όπως ο Phil Mirowski και ο Dieter Plehwe[15] πρόσφατα υποστήριξαν ότι πρωταρχικά, ο νεοφιλελευθερισμός έχει να κάνει με την λαϊκίστικη/ψευδό–κατασκευή της γνώσης. Σημειώνουν ότι ο Jimmy Wales συνέλαβε την αρχική ιδέα για την Wikipedia από το «Η χρήση της γνώσης στην κοινωνία»[16] του Friedrich Hayek και συνδέουν τη διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια με την επονομαζόμενη «Βίβλο» της νεοφιλελεύθερης σκέψης:

η αντίληψη ότι η αντικειμενική γνώση είναι μια κατάσταση που σπάνια μπορεί να επιτευχθεί από οποιοδήποτε άτομο επειδή η εμπειρία του/της είναι υποκειμενική και ιδιοσυγκρασιακή· ότι κανένα άτομο δεν μπορεί να κατανοήσει τις κοινωνικές διαδικασίες στο σύνολό τους· και τέλος ότι οι ατομικές πεποιθήσεις είναι συχνά ανεπανόρθωτα μονόπλευρες, αλλά με τους δέοντες μηχανισμούς συγκέντρωσης πληροφοριών (που μοιάζουν με τους αντίστοιχους της αγοράς), το σύστημα καταλήγει στην αλήθεια διαμέσου της «ελεύθερης» εισόδου και εξόδου.

Η Wikipedia μπορεί να βασίζεται στις δωρεές των χρηστών για τη χρηματοδότησή της, αλλά ευθυγραμμιζόμενη τόσο στενά με την Google, ταιριάζει ακριβώς με τα σχέδιά της μηχανής αναζήτησης για την ευρεία εμπορευματοποίηση της πληροφορίας στο διαδίκτυο. Οι καταχωρήσεις της Wikipedia εμφανίζονται πρώτες στις αναζητήσεις στο Google επειδή είναι ένας πρώτος επεξεργαστής των «τεράστιων μαζών σκουπιδιών που κατακλύζουν το δίκτυο», σύμφωνα με τη διατύπωση των Mirowski και Plewhe. Όπως και οι καταχωρήσεις της Wikipedia, οι μεταφράσεις του Rap genius εμφανίζονται προς την κορυφή κάθε αναζήτησης στο Google για rap στίχους εκμεταλλευόμενες τον αλγόριθμό της μηχανής αναζήτησης· ταυτόχρονα όμως τον νομιμοποιούν, επιβεβαιώνοντας ότι ένα ελεγμένο, «επίσημο» αποτέλεσμα απαντά κάθε αίτημα αναζήτησης. Η πραγματική ιδιοφυία του Rap Genius είναι καθαρό προϊόν του νεοφιλελευθερισμού του Web 2.0: Βάζεις οπαδούς μιας μουσικής να παρέχουν δωρεάν εργασία που είναι ταυτόχρονα ευχάριστη (για τους οπαδούς) και επικερδής (για τους ιδιοκτήτες του ιστότοπου και εμμέσως για τη Google).

Αλλά η συμβιωτική σχέση του Rap Genius με τη Google σημαίνει ότι προτιμά την ποσότητα από την ποιότητα: Όσο πιο πολλές καταχωρήσεις υπάρχουν, τόσο πιο πιθανό είναι να σκοντάψει πάνω τους κάποιος που αναζητά στο Google. Αν και υπάρχουν κριτήρια για τις συνεισφορές και οι σχολιασμοί ελέγχονται μέσω μιας ιεράρχησης των διαφόρων που συμμετέχουν (όπως στη Wikipedia), οι σχολιασμοί στο Rap Genius είναι συχνά τετριμμένοι, επιπόλαιοι και ασήμαντοι. Όπως δείχνει και αυτό το σατιρικό Rap Genius Genius Tumblr[17], φαίνεται ότι πολλοί χρήστες δε γοητεύονται από τη συνεισφορά στο σώμα μιας ολοένα επεκτεινόμενης γνώσης, αλλά από το να χρησιμοποιούν μια γαμάτη εφαρμογή κοινωνικής δικτύωσης και να κερδίζουν «πόντους». Πολλές «εξηγήσεις» δεν είναι τίποτε παραπάνω από ανούσιες αναδιατυπώσεις στίχων που είναι είτε πολύ ξεκάθαροι είτε σκόπιμα παράλογοι. Στο Rap Genius πολλαπλασιάζονται οι κινούμενες εικόνες (.gif), τα σαρκαστικά σχόλια και το πιο ανησυχητικό, οι καφενειακού τύπου γενικεύσεις που βασίζονται σε πλημμελή πληροφόρηση και συνήθως συναντώνται στα σχόλια του YouTube.

Ακόμα κι όταν είναι σοβαρές, οι μεταφράσεις είναι συχνά κατά περίεργο τρόπο εκτός τόπου και χρόνου, βάζοντας τους στίχους σε ένα πλαίσιο gangsta νοοτροπίας ακόμα κι εκεί που δεν υπάρχει. Θα νόμιζε κανείς ότι το “My Block”[18] του Scarface είναι αρκετά ξεκάθαρο ώστε έτσι κι αλλιώς να μη χρειάζεται περεταίρω εξηγήσεις, πόσο μάλλον το σχόλιο στο Rap Genius, που εισάγει βία, ναρκωτικά και φτώχεια εκεί που ούτε αναφέρονται ούτε υπονοούνται.

■□■

Οι Lomax αδιαφόρησαν σε μεγάλο βαθμό για τις οικονομικές και φυλετικές δυναμικές των σχέσεών τους με τον Lead Belly γιατί πίστευαν ότι ο στόχος τους ήταν ευγενής. Αλλά οι ιδρυτές του Rap Genius είναι συνειδητοποιημένοι για τη θέση τους σε σχέση με τις φυλετικές σχέσεις εξουσίας και την ιστορία της rap. Οι ιδρυτές του Rap Genius είναι προϊόντα μια παγκοσμιοποιημένης, νεοφιλελεύθερης και εθνοτικά πολύμορφης αμερικάνικης κοινωνίας, τα ιδανικά της οποίας απηχεί έντονα μεγάλο μέρος της rap μουσικής (στο βαθμό που ακόμα δημιουργείται κατά κύριο λόγο από ανερχόμενους, νέους, άντρες επιχειρηματίες). Ο συνιδρυτής Mahbod Moghdam, περσικής καταγωγής, θυμάται[19] να τον αντιμετωπίζουν με στερεότυπα και να τον παρενοχλούν στο λύκειο λόγω της εθνικότητάς του· εμπειρία που τον οδήγησε να αναζητήσει παρηγοριά στη rap που έμοιαζε να προέρχεται από παρόμοια περιθωριοποιημένη νοοτροπία.

Οι ιδρυτές του ιστότοπου επίσης, φαίνεται να έχουν έντονη αυτογνωσία και να είναι επιρρεπείς σε ειρωνικές κρίσεις μεγαλείου κι αυτό-επιβεβαίωσης, με τον τρόπο που μόνο τα μορφωμένα παιδιά του 2000 μπορούν να τα κάνουν όλα αυτά. Ο Moghdam παραδέχεται ότι υπάρχει ένας τόνος οριενταλισμού στο Rap Genius, που είναι όμως ¨πιο κοντά στους OG οριενταλιστές όπως ο Lawrence της Αραβίας” κλείνοντας έτσι το μάτι και στο περιβόητο δοκίμιο του Gobineau για την Ανισότητα των Φυλών του Ανθρώπου. Αν και είναι εύκολο να την πέσουμε στο Rap Genious ως ένα προπύργιο για τα λευκά άσπρα σπασικλάκια που επαναπροσδιορίζει την ίδια την ιδέα του rap, η κινητήρια δύναμη της ιστοσελίδας στην πραγματικότητα μοιάζει να είναι πιο εκλεπτυσμένη, και μάλλον ακόμα περισσότερο σκοτεινή: τίγκα-ειρωνία απολίτικη αποστασιοποίηση.

Η κύρια διαφορά με τους Lomax όμως δεν είναι η αυτογνωσία των ιδρυτών του Rap Genius. Γιατί το Rap Genius δεν έχει στόχο μόνο να καταρτίσει ένα εκτενές αρχείο γνώσης της rap, αλλά και να επαναπροσδιορίσει την ίδια την ιδέα της «διάνοιας» συνολικά. Επιδιώκει να αποκτήσει μια σημασία και μια εξουσία που είναι γνωστή μόνο στον κόσμο της θρησκείας. Σε μια συνέντευξη[20], ο επενδυτής Ben Horowitz εξήγησε ότι με την πάροδο του χρόνου, μέσω ενός ιστότοπου όπως το Rap Genius, «η γνώση σχετικά με τη γνώση… γίνεται το ίδιο σημαντική με τη γνώση καθαυτή». Ο Horowitz ισχυρίζεται ότι ο πραγματικός προκάτοχος του Rap Genius είναι το Ταλμούδ, καθόσον μεταφράζει ένα τόσο πυκνό κείμενο (την Τορά) σε κάτι προσιτό και αναγνωρίσιμο. Ο ίδιος ο Alan Lomax διακατεχόταν από μια παρόμοια επιθυμία να μεταφράζει τα πάντα σε βαθμούς & μονάδες και χαρτογράφησε το σύνολο της φωνητικής μουσικής του κόσμου μέσω αυτού που ονόμασε Cantometrics· ένα ταξινομικό σύστημα 37 κριτηρίων που συνδέουν τα διάφορα τραγουδιστικά στυλ με κοινωνικές δομές[21].

Η σχεδόν θρησκευτική αναζήτηση για ένα τέλειο αρχείο της ανθρώπινης γνώσης έχει στοιχειώσει του επιχειρηματίες του διαδικτύου για δεκαετίες. Ο συνιδρυτής της Google Sergey Brin, συζητώντας σχετικά με τη συνεχή προσπάθεια της εταιρείας του να καταστήσει δυνατό να αναζητούνται οι πληροφορίες αυτού του κόσμου ισχυρίστηκε ότι «η τέλεια μηχανή αναζήτησης θα είναι σαν το μυαλό του Θεού[22]». Στις θρησκευτικές συγκρίσεις του Brin και του Horowitz θα μπορούσε κανείς να προσθέσει και το εδάφιο 12:36 από το κατά Ματθαίον: «λέγω δὲ ὑμῖν ὅτι πᾶν ῥῆμα ἀργὸν ὃ λαλήσουσιν οἱ ἄνθρωποι ἀποδώσουσιν περὶ αὐτοῦ λόγον ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως.»

Τέτοιες φιλοδοξίες – ένας κόσμος που κάθε ενέργεια κατηγοριοποιείται, και καμία έκφραση δε μένει ασχολίαστη – παγιώνει μια άμεση σχέση ανάμεσα στη μεταφορική εξουσία του Παντοδύναμου και τις κινητήριες δυνάμεις υπαγωγής των πάντων του online καπιταλισμού. Από αυτή τη σκοπιά, δε μας προκαλεί έκπληξη που οι ιδρυτές του Rap Genius επιδιώκουν να επεκτείνουν αυτό το μοντέλο σχολιασμού και σε όλα τα είδη της μουσικής, όπως και στη λογοτεχνία, την ποίηση, τα νομικά έγγραφα, τα θρησκευτικά κείμενα, ακόμα και τα έκτακτα δελτία ειδήσεων. Η εκστρατεία του Rap Genius να «σχολιάσει και να επεξηγήσει τον κόσμο» κατά τη δήλωση του Andreesen[23], είναι μια έξυπνη λεκτική μεταστροφή για να κρυφτεί η λογική που δίνει ώθηση στην ιστοσελίδα: Μια γαμάτη διαδικτυακή εφαρμογή παρουσιάζεται ως μια λαϊκή φάση που αλλάζει τα δεδομένα του παιχνιδιού, όταν στην πραγματικότητα είναι απλά ένα επιδέξιο νέο μοντέλο για να οδηγήσει την υπάρχουσα δραστηριότητα (συζήτηση κειμένων στο διαδίκτυο, αναζήτηση πληροφοριών) σε έναν νέο, ιδιωτικό χώρο.

Μια τελική σημείωση για τον Alan Lomax: Με όλα του τα λάθη, ήταν ένας έξυπνος άνθρωπος, με μια έντονη παρόρμηση να επεκτείνει τις γνώσεις του, αλλά και με πολύ καλή γνώση των ορίων του. Στη βιογραφία[24] του που συνέγραψε ο john Szwed, αναφέρεται ένα περιστατικό από την εποχή που ήταν προπτυχιακός φοιτητής στο πανεπιστήμιο του Τεξας. Μια βραδιά του 1931, ξέσπασε φωνάζοντας «Γαμώτο! Το πιο δύσκολο πράγμα που χρειάστηκε να μάθω, είναι ότι δεν είμαι ιδιοφυΐα».

■□■

Επίμετρο της μετάφρασης

Ο Alan Lomax είναι μια αμφισβητούμενη προσωπικότητα. Διαβάζοντας πηγές είναι εύκολο να βρεις αντικρουόμενες διηγήσεις και απόψεις για το ποιος εν τέλει ήταν. Φαίνεται ότι ήταν σε ανοιχτή κόντρα με τον πατέρα του, ο οποίος τον είχε εγκαλέσει δημόσια ότι «ντρόπιασε το νότο» όταν τα Χριστούγεννα του 1940 μίλησε στο Κογκρέσο σε έναν εορτασμό για τα 75 χρόνια από την κατάργηση της δουλείας. Τότε ο Alan που προλόγιζε μια εκδήλωση σχετικά με τραγούδια της δουλειάς, είχε περιγράψει μεταξύ άλλων και τη φρίκη των νόμων του Jim Crow. Είχε άλλωστε ανοιχτούς λογαριασμούς με την πατρίδα του το Τέξας. Σύμφωνα με μαρτυρίες που διασώζει ο βιογράφος του Szwed, αποκαλούσε την παιδική του ηλικία «μωβ δεκαετία» αναφερόμενος στα σπίτια του Austin με τα βαριά έπιπλα και τις περσίδες κατεβασμένες στα 2/3 των παραθύρων που έκρυβαν «την κακία και την υποκρισία» της κοινωνίας. Παρόλο που ο Alan Lomax ήταν που ξεκίνησε τις δισκογραφικές καριέρες των Muddy Waters, Leadbelly, και Woody Guthrie, ο Karl Hagstrom Miller[25] ισχυρίζεται ότι όταν ο Alan εμφανιζόταν σε μια μαύρη κοινότητα, δε ζητούσε να του πουν τα τραγούδια που γούσταραν να παίζουν, αλλά αναζητούσε εκείνα τα τραγούδια που ταίριαζαν με την ιδέα που είχε διαμορφώσει αυτός για την folk μουσική των μαύρων. Η μέθοδός του περιλάμβανε την αναζήτηση μουσικής σε φυλακές για να μπορέσει να βρει αυτό που δεν είχε δεχτεί κατά την άποψή του εξωτερικές επιρροές. Αυτή η αναζήτηση του αυθεντικού ήταν προβληματική διότι παρόλο το θεσμοθετημένο φυλετικό διαχωρισμό, οι μουσικές κουλτούρες παράγονταν παράλληλα και διαπλεκόμενα. Έτσι, με τις σφιχτές του κατηγοριοποιήσεις και ένα χεράκι από τις δισκογραφικές, τράβηξε μια γραμμή ανάμεσα στο τι ήταν λευκή, και τι μαύρη μουσική εδραιώνοντας τους διαχωρισμούς. Γιατί η προσπάθεια σφιχτού διαχωρισμού και ταξινόμησης της κουλτούρας σε κουτάκια, είναι συνέχεια της κίνησης του κεφαλαίου να διαχωρίζει τους ανθρώπους σε ατομικές μονάδες και να εξαφανίζει (ενσωματώνοντας ή καταστέλλοντας) τις κοινότητες που σχηματίζονται εντός του ως διαχωρισμένα στοιχεία. Με αυτόν το συλλογισμό, η δουλειά του Lomax ήταν ρατσιστική, ήταν όμως ο ίδιος ρατσιστής; Θα είχε γίνει πετυχημένος λέκτορας και διευθυντής κολλεγίου αν οι απόψεις του ήταν ακραία διαφορετικές από αυτές των σύγχρονών του ακαδημαϊκών; Σίγουρα δεν ήταν σαν τον Alan Tate που πίστευε στην ανωτερότητα της λευκής φυλής και αρνήθηκε να κάνει χειραψία με τον Langston Hughes. Αν μπορούσαμε να είμαστε όσο ακριβοδίκαιοι γίνεται σε ένα τόσο σύντομο σημείωμα, πρέπει να μιλήσουμε για τις αντιφάσεις του. Ήταν λοιπόν ένας μετριοπαθής Νότιος της εποχής του που αντιμετώπιζε τους μαύρους δημιουργούς πατερναλιστικά και με τη δουλειά του απέδιδε χαρακτηριστικά σε ολόκληρες κοινότητες ανθρώπων. Είτε δηλαδή τους εμφάνιζε (μέσα από την αναζήτηση της αυθεντικής μαύρης μουσικής στις φυλακές) ως αγράμματους εγκληματίες, είτε (όπως με τα λόγια του στο Κογκρέσο) ως εγγενώς καλούς και καλοκάγαθους ανθρώπους. Κι ενώ πίστευε ότι θα έπρεπε να «σουλουπωθούν» προτού να είναι έτοιμοι για πλήρη ισότητα, ακριβώς επειδή είχε την άποψη ότι οι ανθρώπινες σχέσεις θα τους διορθώσουν κι όχι οι κυβερνητικές αποφάσεις, συνόδευε μαύρους στις κάλπες την ημέρα των εκλογών για να δηλώσει δημόσια ότι θα έπρεπε να τους επιτρέπεται να ψηφίζουν. Για να το συντομεύουμε, θα πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας πάντα ότι για να μελετήσουμε το ρατσισμό, πρέπει να αναλύσουμε διαλεκτικά τις φυλετικές κατηγορίες (λευκός, μαύρος κτλ) και να δούμε τις πραγματικές κοινωνικές σχέσεις που παρήγαγαν αυτές τις κατηγορίες, αντί να κάνουμε το λάθος να τις αντιλαμβανόμαστε ως φυσικές και υπεριστορικές κατηγορίες. Ο «φυλετισμός» εισήχθη με βίαιο τρόπο στην ιστορική διαδικασία εθνικής συγκρότησης του αμερικανικού έθνους μέσω του ρατσισμού εναντίον όσων δεν εθεωρούντο ότι ανήκουν στη «λευκή φυλή», και των αντίστοιχων φυλετικών διακρίσεων σε θεσμικό-κρατικό επίπεδο, και έτσι πρέπει να τον εξετάζουμε και να τον κρίνουμε. Μόνο υπ’ αυτό το πρίσμα έχει νόημα να εξετάζουμε τόσο αυτόν καθ’ αυτόν το «φυλετισμό», όσο και τους ανθρώπους που δρουν μέσα στις δεδομένες κοινωνικές σχέσεις.

[1] το πραγματικό του όνομα ήταν Huddie Ledbetter

[2] Perfecting Sound Forever: An Aural History of Recorded Music

[3] [ΣτΜ] Crowdsourcing ή πληθοπορισμός είναι η πράξη της εξωτερικής ανάθεσης καθηκόντων, που παραδοσιακά εκτελούνταν από υπάλληλο ή εργολάβο, σε μια μεγάλη ομάδα εθελοντών ή μία κοινότητα, μέσω ανοικτής πρόσκλησης. Ο πληθοπορισμός είναι μία μορφή συλλογικής διαδικτυακής δραστηριότητας στην οποία ένα άτομο, ένα ίδρυμα, ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός ή μία εταιρεία προτείνει σε μία ομάδα ατόμων με ποίκιλλες γνώσεις, ετερογένεια και αριθμό, μέσω μίας ανοιχτής πρόσκλησης, να αναλάβουν εθελοντικά μια εργασία. Η ανάληψη της εργασίας, η οποία ποικίλλει σε πολυπλοκότητα και στο βαθμό στον οποίο είναι χωρισμένη και στην οποία το πλήθος πρέπει να συμμετάσχει με προσωπική εργασία, χρήματα, γνώση, εμπειρία, περιλαμβάνει πάντοτε αμοιβαίο όφελος και για τις δύο πλευρές. Οι χρήστες λαμβάνουν την ικανοποίηση κάποιας ανάγκης τους, είτε αυτή είναι οικονομική, είτε κοινωνική αναγνώριση, προσωπική ικανοποίηση, ανάπτυξη ατομικών ικανοτήτων σε κάποιο τομέα, ενώ ο εκκινητής της πρωτοβουλίας (πληθοποριστής) αποκτά και χρησιμοποιεί προς όφελός του, αυτά που έχει συνεισφέρει ο χρήστης στο εγχείρημα, τα οποία εξαρτώνται από τη δραστηριότητα που έχει αναλάβει ο χρήστης. [E. Estellés-Arolas & F. González Ladrón-de- Guevara. Towards an integrated crowdsourcing definition. Journal of Information Science (JCR: 1,41), 2012 ]

[4] [ΣτΜ] just in time: από τις βασικές αρχές του τογιοτισμού. Τρόπος οργάνωσης της παραγωγής όπου επιδιώκεται ο πελάτης να είναι σε θέση να βρει στιγμιαία αυτό που επιθυμεί, όποτε το επιθυμεί και στην ποσότητα που επιθυμεί. [Συστήματα Παραγωγής, Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης]

[5]το παπουνάνε είναι κλασσική παρανόηση του στίχου «στο πα όπου να ‘ναι θα σημάνουν οι καμπάνες», που έγινε ευρέως γνωστή από εδώ. Χρησιμοποιείται για να αποδώσει στα ελληνικά τη λέξη mondegreen που προέκυψε από την παρανόηση του στίχου “laid him on the green” μιας σκοτσέζικης μπαλάντας ως “Lady Mondegreen”.

[6] Das Racist – Middle of the cake

[7]http://goo.gl/tro287

[8] http://youtu.be/1TqQ0rLY-Qo?t=3m16s

[9] http://www.discogs.com/Captain-Sky-Super-Sporm/release/307539 {ΣτΜ}κομμάτι που περιέχει κλασικό drumbreak

[10] παραπομπές μέσα σε παρενθέσεις εξηγούν διάσπαρτα στο κείμενο όρους για τους αναγνώστες στο στυλ «(hip hop: η μουσική που έχει ραπάρισμα)»

[11]http://www.nytimes.com/1992/06/19/arts/rapper-ice-t-defends-song-against-spreading-boycott.html

[12] Performing Rites: On the Value of popular music

[13] τραγούδι - επιτυχία που έκανε το συγκρότημα the crystals το 1963